2022 yılında Milli Muharip Uçağımızı (MMU) anlatan bir yazı hazırlamıştık. Burada uçağımızdan ve Tusaş Motor Sanayii olan TEI'den bahsetmiştik. İsterseniz bu yazımızı tekrar bu linkten okuyup, bilgilerimizi tazeleyelim.
Bunun haricinde Baykar firmamızın da yaptığı ürünlerle alakalı detaylı yazı yazmıştık, 2 yıl önce. Bu yazımızı da bu linkten tekrar okursak, bilgilerimiz tazelenmiş olur.
Değerli bu 2 firmamızın ürünlerinde çok önemli bir yere sahip olan motorlar bulunmaktadır. Bu motorların bazılarını ülkemizde TEI firması yani Tusaş Motor Sanayii A.Ş. üretmek için geceli gündüz çalışmaktadır.
TEI Firmamızın başlıca faaliyet alanları şöyledir;
- Parça ve Modül Üretimi.
- Motor Montaj ve Test.
- Motor Bakım, Onarım ve Revizyon.
- Motor Tasarım ve Ürün Geliştirme.
 |
| Motor TEI |
Önce şu soruyu soralım, motor niçin önemli?
Uçağa itiş gücünü motorlar vermektedir, yani motor olmadan uçaklar yerden kalkıp göklere doğru çok yükselemez. Planörler (motorsuz) belli uzaklıklara süzülerek gidebilirler. Buradan motorun ne kadar önemli olduğunu anlarız.
UÇUĞA ETKİ EDEN KUVVETLER NELERDİR?
- İtki.
- Sürükleme.
- Ağırlık (Yer çekimi).
- Kaldırma.
TEI FİRMAMIZIN MOTOR PROGRAM ÇALIŞMALARI NELERDİR
Özgün Motor Program Çalışmaları.
* TEI TS1400 Turboşaft Motor Geliştirme Projesi, tei ts1400.
* TEI TF6000 Turbofan Motoru, tei tf6000.
* TEI TF10000 Turbofan Motoru, tei tf10000.
* TEI PD170 Turbodizel Havacılık Motoru, tei pd170.
* TEI PD180ST Turbodizel Havacılık Motoru, tei pd180st.
* TEI PD222ST Turbodizel Havacılık Motoru, tei pd222st.
* TEI TJ300 Turbojet Motoru, tei tj300.
* TEI TJ90 Turbojet Motoru, tei tj90.
* TEI PG50 İki Zamanlı Benzinli Havacılık Motoru, tei pg50.
* TEI PG50S İki Zamanlı Benzinli Havacılık Motor, tei pg50s.
* TEI TP38 Turboprop Motoru, tei tp38.
* TEI TJ35 Turbojet Motoru, tei tj35.
Lisanslı Motor Program Çalışmaları.
* F110 Motoru.
* T700 - TEI - 701D.
Helikopter, iha ve sihalarımız için motor üreten (Gökbey Helikopter Motoru) ve üretmek için çalışan TEI, şimdide KAAN uçağımıza 300 kişilik bir ekiple motor üretmek için çalışmalarına devam etmektedir. Hedef 2028 yılında Kaan'ı Türk Motoru ile uçurmak olup sertifikasyon süresi 2 yıl sürebilir. Dolayısı ile 2030 yılında tamamen sertifikalı Türk Motoru olacaktır İnşaAllah.
Motor yapmak çok uzun zaman, sabır ve büyük paralar isteyen bir iştir. Yaklaşık 8-13 yıl ve 6-10 milyar dolar arası paralar harcanmaktadır, ilk motoru üretmek için.
Kaan uçağımız şu an F16 uçaklarında kullanılan 29.000 lbf itki üreten, F-110 motorlarından (Amerikalı General Electric Şirketinin) 2 tane kullanılarak uçmuştur. Bu motor şu an Türkiye'de lisanslı olarak üretilmektedir. F 110 motoru sonradan yanmalı bir turbofan jet motorudur.
Şu an F35 uçaklarında kullanılan motor yaklaşık 29000 pound gücündedir, art yakıcı ile bu 43.000 poundlara çıkabilmektedir. TEI, Kaan uçağımız için 35.000 pound gücünde motor yapılmasını planlamaktadır. Bunun için çalışmalar devam etmektedir. Bu motor üretildiğinde Kaan'a 2 tane takılıp, müthiş bir ivmeyle uçağı ittirecektir.
En son TF10000 turbofan motorunun tanıtımı yapıldı. Bu motor art yakıcı ile 10.000 lbf (6.000 lbf kuru itki) gücüne sahip ilk özgün tasarım milli turbofan motorudur. Bu motorun üretimi ile kazanacağımız teknolojik kazanım, Kaan uçağımızın (MMU) motor yapımında kullanılacaktır. Yani bunun daha büyüğü yapılacaktır.
Fazla değil 30 yıl öncesini düşündüğümüzde ülkemizde teknolojik olarak neler vardı, şimdi neler. Bu hızla çalışmaya devam edersek, yakın yıllarda ülkemiz dünyada çok önemli sıralarda yerini alacaktır. Bu yapılan hizmetlere kimlerin desteği varsa, hepsine millet olarak teşekkür ederiz. Bu yapılanlar geleceğin büyükleri olacak çocuklara, büyük bir miras olacaktır.
TEI'nin Genel Müdürü şu an Sayın Prof. Dr. Mahmut F. Akşit Hoca'dır, kendileri büyük bir hocadır. Türkiye için daha büyük başarılara imza atacaktır, bundan hiç şüphemiz yoktur. Ayrıca Tusaş Genel Müdürü Sayın Prof. Dr. Temel Kotil hocamızda alanında dünyada sayılı hocalardandır. Allah C.C. yaptıklarından dolayı hepsinden Razı olsun.
İleride tüm helikopter ve uçaklarımızda yerli ve milli motorların kullanılması dileklerimizle hepinize Saygı ve Selamlar sunarız.
NOT 1: Bu yazımızı hazırladıktan 13 gün sonra yani 9 mart 2024 günü Türkiye'nin ilk Milli Turbofan Motoru olan TF6000 milli motor test sisteminde ilk defa çalıştırılmıştır. Vatana ve Millete hayırlı olsun. Bu motor ileride KIZILELMA ve ANKA3'e güç verecektir.
Çalışma videosu.
NOT 2: Türkiye'de üretilen ve ar-ge çalışması devam eden motorlarla ilgili Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Sayın Haluk Görgün Bey, 13 Mart 2024 günü bir video yayımladı. O videoyu sizler için yazımıza ekledik. Videoda Türkiye'de motor çalışması yapan 3 ayrı firmamız daha vardır, bu firmalarımızı ileride başka bir yazımızda ayrıca yazacağız. Bu firmalarımız şunlardır;
* Tümosan.
* Kale Arge.
* Bmc Power.
Kaynaklar; wwwteicomtr, wwwtusascom, wwwgooglecom, Türkiye'nin motoru, Türkiyenin motoru, motorun önemi, motor neden önemli, planör, F-16, abd general electric, Milli Muharip Uçak, Kaanın motoru nedir, Kaanın motoru yerlimi, Milli Muharip Uçağı, tei nedir ne iş yapar, neden tei, tei açılımı, tei başkanı, tei fabrikası, tei genel müdürü, tei kimin, tei nerede, tei tusaş, tei uçak motoru, tei ürettiği motorlar, tei motor üretimi, tei jet motor üretimi, tei yerli motor, tei ürünleri, tei jet motoru, tei motorları, niçin tei var, tei dünya sıralaması, haluk görgün twitter, TEİ NEDİR NE İŞ YAPAR, türkiye'nin motorları, TEİ MOTORLARI, türkiye'nin motor projeleri, TEİ AÇILIMI, türkiye'nin yerli motorları, TEI MOTOR, tei motor projeleri, TEİ, teı, teı nedir, teı ne iş yapar, teı fabrikası, teı nerede, teı açılımı nedir, teı motor, kaan motoru ne zaman üretilecek, tei ne iş yapar, tusaş uçak motoru, türkiye jet motoru üretimi, tei nin açılımı nedir, tei'nin açılımı nedir, t700-tei-701d, tei acilimi nedir, tei açilimi nedir, TEI ne yapar, TEI - Tusaş, Tusaş mı TEI mi, TEI'nin sahibi kim, TEI yüzde kaçı devletin, TEI - TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş., tei neler üretiyor, TEI hangi motorları üretiyor, tei tusaş ne iş yapar, ts1400 motor, ts 1400 motor, tei-ts1400, YAPILAN YATIRIMLAR, motor tei.
