Hayatımızın vazgeçilmezi enerji, Elektrik santral çeşitleri

    Nefes, su ve gıda yaşamak için, hayatın vazgeçilmez üçlüsüdür. Bunlar olmadan hayatı idame ettiremeyiz. Normal bir insan yaklaşık olarak hiç nefes almadan 4-5 dakika, hiç su içmeden (susuzluğa) 7 gün, hiç bir şey yemeden (açlığa) ise 21 gün dayanabilir. Bu üçlü bizi hayata bağlayan olmazsa olmazlarımızdır. Birde günlük yaşama bizi bağlayan bir olmazsa olmazımız var artık, adı enerji.

   Önce Enerji'nin tarifini yapalım, sonra detaylı derin analizlerle niçin bu kadar önemli olduğunu, yazmaya çalışalım.

Enerji Nedir: Kısaca iş yapabilme yeteneğine denir. Çeşitleri vardır.

Enerji Çeşitleri Nedir: Potansiyel, kinetik, ısı, ışık, elektrik, kimyasal, nükleer, ve ses enerjisidir.

Enerji Elektrik

   Bu enerji çeşitleri fizik derslerinde yoğun şekilde detaylarına kadar incelenmektedir. Bizlerin günlük hayatta en çok kullandığı enerji terimi ise, elektriktir. 

   Elektrik enerjisi artık bizler için vazgeçilmez oldu, günümüzün 24 saatinde. Evdeki lambaların yanması, kombinin çalışması, beyaz eşyaların çalışması, telefonların şarjı, bilgisayarların şarjı, ev aletlerinin çalışması, asansörlerin çalışması hep elektrikle olmaktadır.

   Peki bu kullandığımız elektrik nelerden üretilmektedir. Yaklaşık oranlarla bunları da yazalım, sonra konumuza devam edelim. Ülkemizdeki elektriğin % 31'i hidrolik enerji (barajlardan), % 29'u doğalgaz, % 22'si kömür, % 8'i rüzgar, % 6'sı güneş, %1,6'sı jeotermal, kalan kısım ise diğer kaynaklardan elde edilmektedir. Türkiye'nin yıllık kurulu gücü yaklaşık 91.000 MW olup, elektrik tüketimi de 310 milyar kwh civarıdır. 

   Ayrıca şunu da bilmekte fayda vardır. Isı enerjisini elektrik enerjisine çeviren tesislere, termik santral denir. Bu santrallerde yakıt olarak kömür, doğalgaz, çöp, fueloil, linyit gibi hammaddeler kullanılır. Bunlar yüksek sıcaklıklarda yakılıp sular ısıtılarak, yüksek basınçlı buhara dönüştürülür. Bu buharın yüksek basıncıyla türbinler döner, dönen türbinlerde alternatörleri çevirip elektrik üretir. 

   Ülkemizdeki elektriğin üretildiği santral sayısı ise büyüklü ve küçüklü olarak yaklaşık 8.100 civarıdır. Bunun 669'u hidroelektrik, 68'i kömür, 262 tanesi rüzgar, 52'si jeotermal, 330'u doğalgaz, 6.435'i güneş, geri kalanı ise diğer santrallerdir. 

   Gördüğünüz üzere ülkemizde baya santral vardır. Her geçen yılda bu santral sayısı artmaktadır. Bir yandan santral sayısı artarken, diğer yandan da elektrik tüketimi de artmaktadır. Hele hele önümüzdeki yıllarda elektrikli arabaların da kullanıma başlamasıyla  elektrik ihtiyacı daha çok artacaktır. O zaman şu konuya bakmamız gerekir. Santral sayısı az ama elektriği çok üreten bir enerji üretim şekli var mıdır?

   Konuyu araştırınca çok ilginç reel verilerle karşılaştık, o kadar ilginç ki sizde çok şaşıracaksınız. En iyisi bilgileri yazalım, analiz edelim. Fransa elektriğinin % 71'ini sadece 58 tane nükleer santrallerden karşılıyor. Düşünebiliyor musunuz sadece 58 tane nükleer santral ile Fransa'nın % 71 elektriği karşılanıyor. Eğer 81 tane santral olsa, tüm ülkenin elektriğini karşılayacaklar.

   Peki bu nükleer santrallerde elektrik nasıl üretiliyor, kısaca yazalım. Atomların parçalanması sonucu açığa çıkan ısı enerjisi, geliştirilen sistemlerle elektrik enerjisine çevrilmektedir.

   Ülkemizde yaklaşık 8.100 tane santral var demiştik, Fransa'da ise 81 tane nükleer santral olsa tüm ülkelerinin enerjisini karşılayacaklar. Bu inanılmaz reel bir veridir. 

   Peki dünyada kaç ülkede, kaç tane kurulu ve inşaat halinde nükleer santral çalışması var, birazda bu verilere bakalım. Dünyada hazır kurulu 31 ülkede 440 nükleer reaktör çalışıyor, 19 ülkede 54 tane reaktör ise inşaat halindedir. Buralardan üretilen elektrik ise dünyadaki arzın % 10'una denk gelmektedir. Yani basit bir hesapla dünyada sadece 5.000 tane nükleer santral olsa, tüm dünyanın elektrik arzı üretilir.

Bu verilerden sonra biraz da ülkeler bazında yazalım, oranları.

Fransa, elektriğin % 71'ini nükleerden üretiyor (58 santral ile)

Ukrayna, elektriğin % 54'ünü nükleerden üretiyor

Belçika, elektriğin % 48'ini nükleerden üretiyor

İsveç, elektriğin % 34'ünü nükleerden üretiyor

Güney Kore, elektriğin % 26'sını nükleerden üretiyor

Amerika, elektriğin % 20'sini nükleerden üretiyor (104 santraller ile)

İngiltere, elektriğin % 19'unu nükleerden üretiyor

Rusya, elektriğin % 16'sını nükleerden üretiyor

Almanya elektriğin, % 13'ünü nükleerden üretiyor

   Bizim ülkemizde Mersin Gülnar'da yapılmakta olan Akkuyu Nükleer santrali vardır. Tamamı bitince (4 reaktör) toplam 4.800 MW kurulu gücü olacaktır. Buradan yaklaşık 35 milyar kilowatt saat elektrik üretilecektir. Yani yaklaşık Türkiye'deki şu anki arzın % 10 'unu, sadece burası karşılayacaktır. Bir başka deyişle bu santral tek başına yaklaşık 200 tane hidroelektrik santralinin ürettiği elektriği, tek başına üretecektir. Çünkü 669 hidroelektrik santralinin ürettiği elektrik Türkiye'nin % 31'ine denk gelmektedir, bunun üzerinden sizde basit hesaplamalar yapabilirsiniz. Ayrıca bu santral üretime başlayınca, yaklaşık 3.400 kişi çalışacaktır, buda çalışma ekonomisine büyük bir katkı sağlayacaktır.

   Bunun yanında Sinop'ta 4.400 MW kurulu güç kapasitesi olan bir nükleer güç santraline başlanacak. Ayrıca Trakya'da da 1 tane 4.400 MW kurulu güç kapasiteli santral yapılması için çalışmalar yapılmaktadır (Kırklareli İğneada mevkiinde tahminen)

   Bu 3 santral yapılıp, tam faaliyete geçtiğinde şu anki arzın yaklaşık % 25'ini karşılayacaktır.

   Bu nükleer santraller yapılırken bazıları istemeyiz demişlerdi. Şimdi tüm dünya verilerine bakarak, niçin istemediklerini, bilimsel verilerle açıklamaları lazım. Amerika'da 104 santral varken, biz de niçin olmasın? Yarın bir gün elektrik sıkıntısı olursa, bu sefer de elektriklerimiz niçin kesildi diyecekler, değil mi?

   Ayrıca şöyle düşünelim, 1 gün full elektrikler kesildi, ne yapacağız o zaman? Buzdolabındaki buzluklar erir, ne varsa bozulmaz mı ? Cep telefonunuzun şarjı bitti, ne yapacaksınız ? Bilgisayarınızın şarjı bitti ne yapacaksınız ? Televizyon çalışmaz, çamaşır makinası çalışmaz, bulaşık makinası çalışmaz, asansörler çalışmaz, evdeki modem çalışmaz dolayısıyla internet olmaz...vs... Kısaca elektrik demek, hayatın devamı demektir. Bu yüzden mümkün mertebe, elektriği çok üretmeliyiz, gereğinden fazla üretirsek satarız. Ama az olursa, sıkıntılar olabilir.

   Ayrıca elektrik üretemez isek dışarıdan almak zorunda kalırız. Bir komşu ülkeden satın aldığımızı düşünelim ve ileride Allah göstermesin o ülke ile savaş oldu diyelim. Savaş zamanında bu ülke bize elektrik verir mi ? Bizler elektriksiz kalırsak ne yapacağız, bu yüzden çok detaylı düşünmeliyiz her şeyi. Büyük ülkeler yıllardır nükleer enerjiyi kullanıyor ve hâlâ da santraller yapmaya devam ediyorlarsa, bizler daha çok yapmalıyız, değil mi? Bu konuda gençlik daha çok çalışmalıdır

Şimdi bu nükleer güç santrallerin özelliklerini yazalım, sonrada yararlarını

Nükleer santrallerin özellikleri nedir:

- 3. nesil olacak

- Güvenli bir tasarıma sahiptirler (Dışarıdan insan müdahalesi olmadan 3 gün boyunca soğutma, dijital kontrol odaları, pasif güvenlik sistemleri ..vs.. olacak)

- Sürdürülebilirdir

- Teknolojik standardizasyonları vardır 

- Erişilebilir

- Meteorolojik şartlardan etkilenmeden 7 gün, 24 saat elektrik üretilir

- Nükleer yakıtın maliyeti, toplam maliyet içinde düşüktür. Yakıtın ham maddesi uranyumdur, farklı coğrafyalarda bulunmaktadır

- Sera gazı salınımı yapmaz, dolayısı ile iklim değişikliğine etkisi yok denecek kadar azdır

- Birim elektrik üretimi başına kurulum alanı, diğer santrallere göre düşüktür. Bu yüzden tarım, yerleşim ve doğal hayata etkisi azdır

- Sahip olduğu güvenlik sistemleri ile doğal radyasyonun sadece % 1'i etkiye sahiptir. Bu yüzden çevrede yaşayan halk etkilenmez, örnek Fransa % 71

- Santralin ömrü 60 yıl olup, 20 yıl daha uzatılabilir

Nükleer santralin yararları:

- İnşasında toplam binlerce işçi çalışacak

- Petrol ve doğalgaz alımı azalacak, dolayısıyla cari açık azalacak

- Enerjiye bağımlılık azalacak, döviz çıkmamış olacak

- Üretime başlayınca çalışan çok personel sayısı olacak 

- Akkuyu'nun yaklaşık maliyeti 20 milyar dolar olup, % 99.2 si Rus Devlet Kuruluşunundur. Bizim devletimiz para ödemeyip, üretime başlayınca belli oranına alım garantisi (15 yıl, yarısını) vermiştir. Yani devletimize yük olmayacak. Bu santral ''Yap-Sahip Ol-İşlet'' modeli ile yapılmaktadır ve bu şekli ile dünyada ilk, nükleer güç santrali projesidir.

   Bu arada kısa bir not yazalım. Çernobil Nükleer Santral Kazasını duyanlar, Çernobil nerede diye bazen araştırıyor. Çernobil, Ukrayna Kiev şehrine 130 km uzaklıktadır. Bu ve diğer iş kazaları ile ilgili şunu söylemek isteriz. Ne iş yapılırsa yapılsın, iş güvenliği iyi sağlanmalıdır. 

   Öz detayları ile sizlere elektrik enerjisinin önemini anlatmaya çalıştık. Elektrik üretmek görünürde gözümüze basit gibi gelebilir, ama hem zaman olarak hem de parasal olarak büyük yatırımlar ister. Bu yüzden hep üretilmesi gerekir. 

   Önemli bir yazımızın daha sonuna gelmiş bulunmaktayız. Gördüğünüz gibi yazıda çok ilginç veriler vardır, bu yüzden yazımızı tüm tanıdıklarınızla paylaşırsanız, onlarda öğrenmiş olur. Bir başka yazımızda görüşmek dileğiyle, herkese saygılar...

NOT 1: Bu yazımızı 11 şubat 2021 tarihinde yazmıştık. Bugün 3 mart 2022, son güncelleme ile ilgili bir notu eklemek istedik. Bugünkü tarih itibariyle toplam üretilen elektriğin, % 21'ini rüzgar ve güneş santralleri sağlamaktadır.

NOT 2: Bu yazımızı 11 şubat 2021 tarihinde hazırlamıştık. Bugün 18 şubat 2024 ve şu notu ekliyoruz. Bakanlığımızın açıklamasına göre 2023 yılı sonu itibariyle;

Ülkemizdeki elektriğin % 36,3'ü kömür, % 21,4'ü doğalgaz, % 19,6'sı hidrolik enerji (barajlardan), % 10,4'ü rüzgar, % 5,7'si güneş, %3,4'ü jeotermal, kalan kısım ise diğer kaynaklardan üretilmektedir. Türkiye'nin yıllık kurulu gücü yaklaşık 106.668 MW olup, elektrik tüketimi de 330 milyar kwh civarıdır. 

2023 sonu itibariyle santral sayıları da şöyle olmuştur;

Yaklaşık 13.000 adet civarıdır. Bunun 756'sı hidroelektrik, 68'i kömür, 365 tanesi rüzgar, 63 tanesi jeotermal, 344 tanesi doğalgaz, 10.990 tanesi güneş, geri kalanı ise diğer santrallerdir. 

   Kaynaklar ve etiketler; wwwenerjigovtr, wwwakkunppcom, NÜKLEER ENERJİ, açlık, nükleer enerji, KÖMÜR, susuzluk, HİDROELEKTRİK, Yenilenebilir Enerji, Doğal enerji, GÜNEŞ, RÜZGAR, enerji neden önemlidir, elektrik santral çeşitleri nedir, elektrik santral çeşitleri nelerdir, nükleer santral nedir, elektrik olmasaydı ne olurdu, HAYATIMIZIN VAZGEÇİLMEZİ ENERJİ, nükleer santral hangi ülkelerde vardır, ELEKTRİK SANTRAL ÇEŞİTLERİ, amerika'da kaç tane nükleer santral var, YAPILAN YATIRIMLAR, elektrik nelerden üretilir